Dordts mysterie

Dit blog moet er even tussendoor…

Toen ik iets meer dan een jaar geleden begon met het Apud Thuredrech blog nam ik als eerste onderwerp het lemma over de geschiedenis van Dordrecht in Wikipedia. U vindt het hier. Ik pakte gelijk maar de slordigheden aan die door de loop der jaren (misschien wel eeuwen) in de geschiedschrijving over het ontstaan van Dordrecht  waren verspreid. De reacties waren toen enthousiast. Ook had ik binnen een paar maanden een groep van meer dan 100 abonnee’s die me trouw volgden in mijn uitleg over Dordtse geschiedenis. Ik had niet de verwachting dat ik hiermee heel de Dordtse bevolking zou bereiken, maar hoopte toch op een soort uitstraling naar familie en vrienden van de abonnee’s.  Er zou een soort bestuiving kunnen ontstaan die langzaam wortel zou kunnen schieten.

Gedurende dat jaar heb ik ook enkele nogal controversiële zaken aangepakt die wel degelijk wat verder reikende gevolgen hadden dan alleen welwillende reacties van liefhebbers. Zo had mijn serie over Dordrecht en de gewetensvrijheid het effect dat ik met de wethouder in gesprek raakt en ik op 16 maart a.s. een gesprek heb met de directeur van de musea. Ook had mijn serie over wat nou de oudste stad van Holland was de nodige gevolgen in de lokale media. Daarentegen werd mijn stukje kritiek op een artikel in het huis-aan-huis-blad De Stem van Dordt niet door iedereen gewaardeerd. Men vond dat ik de schrijver en de geciteerde historicus te streng aanpakte. De historicus en de journalist reageerden beide en ik gaf hen wat gedachten terug die hun reacties bij me opriepen. Ik besloot het geheel met de aanbeveling aan de redacteur van de krant:

Ik denk ook dat als ze nog eens zo’n vraag krijgt over een middeleeuws onderwerp geen modern historicus om hulp moet vragen. Ze kan dan beter naar het archief stappen of bellen, een mediëvist raadplegen of mijn blog lezen.

Helaas; het was aan dovemansoren gericht.

Er bestaat een serie websites die zich richt op buurten in Nederlandse steden. Indebuurt.nl  heten ze en Dordrecht is één van die steden. De websites bevatten allerlei klein nieuws, zoals een kapotte trein die voor vertraging zorgt, een parkiet die is weggevlogen, de opening van een nieuwe ijswinkel, jubilerende marktkooplui, aankondigingen van straatopbrekingen, etc. Zoiets als die huis-aan-huis-bladen dus, maar dan digitaal. Ze werken zelfs samen met De Stem van Dordt. Niemand minder dan hoofdredacteur Karlijn Goorts van De Stem heeft er een soort column in, die Dordtse Mysteries heet. Daarin worden zulke onderwerpen behandeld als “waarom het Dolhuis Dolhuis heet”(het was een krankzinnigengesticht) of “hoe de Blindeliedengasthuissteeg aan haar naam komt” (er stond een gasthuis voor blinden) of “waar zijn de sporen 6 tot en met 14 op station Dordrecht” (historisch zo gegroeid).  Wat daar mysterieus aan is heb ik nog niet kunnen ontdekken, maar zo’n titel zal wel lekker bekken. De stukjes op de website verschijnen trouwens een paar dagen tot weken later ook in De Stem. En daar las ik gisteren het laatste artikel: “hoe Dordrecht aan haar naam komt”.

In de inleiding wordt weer gesproken over dat de naam in 1120 voor het eerst voorkomt toen geschreven werd over de dood van graaf Dirk IV in 1049. Tot zover OK. Misschien is dit zelfs wel ontleend aan mijn blog. Je kan toch hopen? Maar in de volgende zin gaat het al verkeerd, want:

“Of ze toen spraken over de rivier of over een zogenaamde nederzetting is niet duidelijk.  Daarom weten we eigenlijk tot op de dag van vandaag niet honderd percent zeker of de ‘stad’ Dordrecht (of moeten we zeggen Thuredrech) toen al bestond.”

Dan zijn we dus weer bij het falsum van 1064 (of ca 1145), u allen wel bekend, en niet bij het gedeelte van de Annalen van Egmond dat in 1120 door ‘hand C’ werd geschreven. Een ‘zogenaamde’ nederzetting? Niet duidelijk? En dat terwijl ik toch echt, vanuit de vertaling, had geschreven dat daaruit blijkt dat het zowel de naam van het water als het plaatsje was. Hoe duidelijk wil je het hebben? Dat het toen nog geen stad was is wel duidelijk, maar je kunt er wel degelijk van uitgaan dat er in 1049 een plaatsje van die naam lag op de plaats waar nu Dordrecht ligt. En in 1120 en 1145 was dat zeker het geval.

Wie beschrijft mijn verbazing dat daarna weer de historicus van modern Griekenland,  Kees Klok, aan het woord kwam.  Hij bracht in dat de bronnen uit die tijd erg ‘spaarzaam’ zijn (bedoelt hij zeldzaam?) en dat er veel veranderingen in het gebied zijn geweest. Daarom is het, volgens Klok, “niet precies duidelijk hoe Dordrecht aan haar naam komt”. In de krant is nog een ‘grapje’ dat historicus op de website maakte weggelaten: “Ze hadden toen helaas geen cassetterecorder (!) ofzo…” Waarschijnlijk ging dat voor het langzamere medium dat de krant is wat te ver of was het wat te oneerbiedig (of was het gewoon gebrek aan ruimte?).

Het volgende citaat van Klok luidt:

“Ja, we (!) gaan er ook wel vanuit dat het daar van afgeleid is. Maar of ze in die tijd al over de nederzetting spraken, blijft onduidelijk.”

Ik zou hier bijna cynisch van worden. Maar ik houd me in en schrijf hier alleen maar dat als men het in 1120 en in 1145 zo opschreef en daarmee suggereerde dat het respectievelijk in 1049 en 1064 al zo genoemd werd, je er wel van uit kunt gaan dat er ergens aan de Thuredrecht en de Merwede een plaatsje van die naam lag. Hoever moet je gaan om het nog beter te kunnen bewijzen?

Het artikel is dan ongeveer op de helft en dan is er nog steeds niet gesproken over hoe Dordrecht aan haar naam kwam, wat de titel toch aankondigt. Het dorp heet Thuredrech(t) maar waarom het zo genoemd wordt: niets. De naamsverklaring van Van Osta uit 1996 komt niet ter sprake en die staat nog wel in het Wikipedia lemma. Nee, dan begint een volkomen nieuw stuk dat het gaat hebben over “ wie nou de oudste stad van Holland heeft” (!). Vervolgens gaat het over de loco-burgemeester van Geertruidenberg die in 2014 (moet zijn 2012) Dordrecht voor de Rijdende Rechter  zou slepen omdat zijn stad oudere stadsrechten had dan wij. Beide steden hadden daar echter geen zin in. Afijn, u heeft er alles over kunnen lezen in het gelijknamige blog.

Mr. Frank Visser las in 2014 in een ander blog van mij dat het anders zat en zag wel in dat Geertruidenberg zou hebben verloren, maar had een wat flauwe uitspraak achter de hand gehad als Dordrecht onverhoopt toch bakzeil had gehaald. Geertruidenberg ligt tegenwoordig immers in Noord-Brabant en zo kwam hij uit op:

“Dordrecht is de oudste stad IN Holland, maar Geertruidenberg is de oudste stad VAN Holland.”

Wat natuurlijk van geen kanten klopt, want Dordrecht was al voor 1200 een stad met zijn eigen rechten etc. En we weten nu allemaal dat het krijgen van stadsrechten, hoe lang of hoe kort ook, niets zegt over het ontstaan van een stad. Wat doet dit onderwerp verder eigenlijk bij een artikel waarin de herkomst van de naam van Dordrecht aan de orde is? Het slaat nergens op.

Intussen is een ‘Dordts Mysterie’ nog steeds niet opgelost want er wordt niet eens op de in de kop gestelde vraag ingegaan, wordt er weer verwarring gewekt over het oudste voorkomen van de naam en doet een modern historicus foute uitspraken over een periode waar hij geen verstand van heeft. Soms vraag ik me wel eens af waarom ik dit eigenlijk doe…

7 antwoorden op “Dordts mysterie”

  1. Had je ook nog op die, in fel schoolmeestercorrectierood uitgevoerde, link rechtsonder de titel (“Foutje gezien?”) geklikt, Henk? Ik raad het je niet aan want dan kan je bij huis-aan-huis rommel wel aan de gang blijven. Ach, ze willen natuurlijk gewoon mee in de de nieuwe trend van “alternative facts” en wat is “falsum” anders dan een oude naam voor “fake news”? 🙂 We, o nee… Ik heb in ieder geval weer even gelachen en dat is ook wat waard! Prettig weekend.

  2. Het blijft een mysterie, waarom men opgeloste mysteries een mysterie wil laten blijven. Gewoon door blijven gaan Henk. Dan ligt het in ieder geval vast voor het nageslacht.

  3. Cees Esseboom
    10 maart 2017. Wanneer de journaliste behoefte heeft aan de mening van Kees Klok, zou zij dat het best uitsluitend kenbaar maken voor vraagstukken na de middeleeuwen. In eerdere tijden ligt zijn specialisatie niet. Nu krijgen we nietszeggende of, nog erger, onzin-antwoorden op de voorgelegde vragen, Feitelijk doet zij daar Kees Klok ook geen plezier mee. Hij zou er verstandig aan doen haar zijn specialisatie kenbaar te maken.
    Ook ik las de gewraakte tekst in het blad en vroeg me af wie er bij die onzin was gebaat.
    Het is soms ‘ploegen op de rotsen’ Henk; berust daar niet in en ga door op jouw gedegen wijze. Ik geniet ervan.

  4. Allereerst: Ik lees je stukken graag en maak er steeds graag tijd voor. Ik hoop dus dat je er lang mee doorgaat.

    Inhoudelijk: Dordrecht was dan misschien (wel/niet) de oudste stad van Holland, het was wel heel lang de eerste.

    Wat doet het er toe of Dordt de oudste is of niet? De oudste zijn, dat levert geen enkel recht of voordeel op. Maar de eerste stad zijn, dat is andere koek.

    Dordrecht was namelijk de eerste stad van Holland. Dat betekent dat Dordrecht als eerste mocht stemmen in de toenmalige landsregering (Staten van Holland) en daarmee flink invloed had.

    Dus oudste: Mwah. Eerste: Ja.

    1. Dat Dordrecht de ‘eerste’ stad van Holland was, was te danken aan het feit dat het vanwege speciale redenen de oudste en belangrijkste stad van Holland was, te beginnen met de 13e eeuw. En dat leverde behoorlijk veel voordeel op. Het één was niet mogelijk zonder het ander. Het is ook de oorzaak van wat Dordrecht nu is, al zag men dat uiteraard toen niet aankomen. Dus hoe bedoel je: “wat doet het er toe”?

  5. Met ‘wat doet het er toe’ bedoel ik dat Dordrecht nooit zijn macht heeft laten gelden om het feit dat het de oudste stad van Dordrecht was. Wel om het feit dat het de eerste (want inderdaad de belangrijkste/machtigste/rijkste) stad van Holland was.

    In de loop van de tijd is ‘eerste’ verward met ‘oudste’. Natuurlijk is het aardig om te discussiëren over welke stad de oudste van (toenmalig) Holland was en welke rechten stadsrechten zijn. Eigen wetten? Eigen rechtspraak? Eigen macht? Eigen belastingheffing? Eigen verdediging? Een combinatie daarvan, aangevuld met andere? Maar het is een moderne discussie, (nog) geen historische.

    1. Ik begrijp niet goed wat je hiermee wilt zeggen, Nieky. Ik schrijf nu, in deze moderne tijd, een blog over een historisch onderwerp. Dat is niet verschillend van elke historicus die een artikel of boek over een historisch thema schrijft, alleen is dit niet bedoeld voor mijn collega’s. Dus wat is daar verkeerd aan? Ik zie het verschil niet. Elke discussie is eigenlijk historisch, het gaat altijd over dingen die al gebeurd zijn en die door mensen verschillens beoordeeld worden. Dat roept discussie op. Als ik filosoof was, zou ik daar vast een verklaring voor hebben, nu weet ik niet wat je bedoelt.

Laat een reactie achter bij Nieky KlausReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.