Bij het uitkomen van het stripalbum Ons verloren hertogdom van de Ridders van Gelre (zie ook mijn andere blog) moest ik denken aan een eerder blog dat ik begin 2018 in deze reeks schreef. Dat ging over een noodkreet over de verdwenen Joodse geschiedenis van Dordrecht. U kunt het hier teruglezen.
Ik heb toen uitgelegd dat dat helemaal niet kan. Ene Eduard
Huisman had het toen over:
‘De Joodse geschiedenis in Dordrecht, die driehonderd jaar omvat, willen we (?) weer teruggeven aan de stad. De verloren leegte – vooral door de tweede wereldoorlog – verdient het om aangepakt en weer ingevuld te worden.’
Geschiedenis kan je namelijk niet kwijt raken. Hij kan in het vergeethoekje terecht komen omdat niemand er zich (meer) mee bezig houdt, er kan een tijd niet over geschreven worden en boeken die erover bestaan kunnen ongelezen blijven. Hij kan ook bewust verzwegen worden en uit het onderwijs of de media weggehouden worden. Maar verdwijnen doet geschiedenis nooit. Bronnen en oude boeken kunnen weer teruggevonden en herlezen worden, nieuw inzichten van onderzoekers kunnen stukken geschiedenis weer in het licht brengen. Bij voorbeeld omdat gegevens op een nieuwe manier gecombineerd worden of omdat er nieuw bronnenmateriaal boven water komt.
Maar kan je een hertogdom kwijt raken zodat niemand meer weet waar het gebleven is? Nee, dus. Het lijkt er dus eerder op dat de Ridders van Gelre een publiciteits-truc uitgehaald hebben en net hebben gedaan of het hertogdom Gelre buiten iedereens schuld in het ongerede is geraakt en dat het nu tijd wordt dat er weer naar gezocht wordt. En als het dan gevonden is dat het weer opnieuw wordt ingesteld. Want dat is de bedoeling van de heren Steman en Arendsen. Zeggen ze… Ze willen er zelfs een nieuwe politieke partij voor oprichten. En als het dan zover komt dat de hertog weer terug is, willen ze ook nog op eigen benen staan. Los van Nederland dus. Zoals de Friezen, of nog erger.
Ik denk dat het een publiciteitsstunt is in het kader van een goed doel: de Gelderlanders weer bewust maken van hun geschiedenis.
Iedereen weet dat je als je een historische documentaire lanceert met de woorden ‘verborgen’, ‘verloren’, ‘vergeten’, ‘mysterie’ of ‘geheim’ in de titel dat geheid kijkers trekt. En dat geldt ook voor journalistieke artikelen, ja zelfs voor boeken. En als je dat dan nog met archeologische vondsten of complot-theorieën combineert ben je verzekerd van publiek. Het is dus een lokkertje, maar het zet mensen wel op het verkeerde been. Aan de ene kant suggereer je namelijk dat het hertogdom, oftewel een door een middeleeuwse vorst geregeerde lappendeken van landen in de huidige provincie Gelderland, maar ook in Limburg en Duitsland, terug te halen is, want als iets kwijt is kan
je met goed zoeken het wel weer terugvinden. Aan de andere kant doe je ook net of zo’n concept in onze tijd nog bestaansrecht heeft en laat je ze denken dat het provinciale bestuur, onze regering en de EU zoiets zal tolereren. Dat kan je dus vergeten.
Gelre is in 1543 in de Zeventien Provinciën opgegaan na het verslaan van de laatste hertog, Willem II van Kleef door het leger van keizer Karel V. Willem gaf zich over en mocht als dank zijn landen Kleef en Gulik houden (wat hem in Gelre nog behoorlijk kwalijk werd genomen), maar het was dus afgelopen met het zelfstandige hertogdom. Net zo goed als de graafschappen Vlaanderen, Holland en Zeeland, het hertogdom Brabant, de Friese landen, ja zelfs het bisdom Utrecht met zijn Over- en Nedersticht sinds 1384 in handen van de Bourgondisch-Habsburgse vorsten waren gevallen. Geen van hen is ooit teruggevallen in zijn oorspronkelijke regeringsvorm. Sterker nog: ze zijn steeds nauwer met elkaar verbonden geraakt tot het noordelijke deel van die 17 provincies in 1839 definitief één souverein land werd: Nederland. En wij zijn dus daarna een onderdeel van Europa geworden, maar onze regeringsvorm is daar niet door aangetast, wat diverse populisten ook mogen beweren.
Ik ben me ervan bewust dat er mensen zijn die graag naar vroeger terug zouden gaan toen je je fiets nog niet op slot hoefde te zetten, het touwtje uit de brievenbus hing en de enige bruine mensen die je om je heen zag spijtoptanten uit Ons Indië waren. Maar dat is behoorlijk onrealistisch. Zo kan je dus ook niet terug naar het Koninkrijk Holland, de Bataafse Republiek of die van de Zeven Verenigde Nederlanden, want dat waren uit historische noodzaak en na diverse eraan voorafgaande politieke en godsdienstige oorzaken ontstane fenomenen, die om die reden alleen al tegenwoordig nooit meer zouden gebeuren. Laat staan dat je de tot het middeleeuwse Duitse Rijk behorende feodale vorstendommen of door de paus gelegitimeerde bisdommen weer tot leven kunt wekken. Dat is definitief voorbij. Niet verloren of vergeten, maar niet meer van deze tijd. Dat hebben we gehad. Je kunt er alleen nog kennis van nemen en de ‘verhalen’ uit die tijd nog eens nalezen. Met de hoop dat je begrip krijgt voor het leven dat onze verre voorouders hebben geleid. En hoe dat alles op den duur leidde tot wat we nu om ons heen zien.
En daar ligt meteen het grootse gebrek dat het al genoemd stripalbum heeft. Het begint notabene met de in de middeleeuwen al ontstane, maar vooral in de 16e en 17e eeuw verspreide ontstaanslegenden/ fabels/sagen van Gelre, die ze toen verzonnen om een mooi en indrukwekkend stuk geschiedenis te kunnen vertellen. En omdat ze zeker niet wisten hoe het echt gegaan was. Zoiets doe je tegenwoordig dus niet meer, nu we juist wel meer kennis van die vroege geschiedenis hebben. Ik heb daar voor Dordrecht ook al eerder over geschreven. Historici moeten zich niet inlaten met fabeltjes en ze zeker
niet doorvertellen. Draken bestaan niet en hebben ook nooit bestaan, hou die dan ook buiten je geschiedenis.
Maak ook je voorouders niet belachelijk door ze neer te zetten als domme, drankzuchtige opportunisten, zoals herhaaldelijk in die strip gebeurt. En houd je verre van tijdreizen: dat kan niet. Geschiedenis is geen fantasy. Als je denkt dat je zo de moderne lezer een beeld geeft van zijn verleden heb je het mis, zeker als uit alles wat getekend en geschreven wordt blijkt dat de verantwoordelijken helemaal niet weten hoe het vroeger toeging. Laat je geschiedenis door een deskundige schrijven en laat dat zeker niet met een knipoog gebeuren. Mensen die er verder geen verstand van hebben gaan zo denken dat het echt zo was en eruit zag als in een karikaturale strip.
De strip kost een tientje (slappe kaft) of 15 euro voor de hardcover, wat niet goedkoop is voor zoiets. In 2012 nog kwam er een modern, door Gerben Graddesz Hellinga geschreven en rijk geïllustreerd en van kaarten voorzien boek over de Gelderse geschiedenis uit (Hertogen van Gelre. Middeleeuwse vorsten in woord en beeld, 1021-1581, uitgeverij Walburg Pers, Zwolle) dat ongeveer € 30,00 kostte. Niet weinig, maar wel aantrekkelijk en wat informatie betreft best goed. Het lag echter binnen de kortste keren in de ramsj. Of dit de reden is geweest om te zoeken naar een nog populairdere versie weet ik niet. Ik hoor dat de aanpak van de Ridders van Gelre succes heeft en dat geeft me toch wat moed. Maar ik blijf het zonde vinden dat deze uiting zo van de, in mijn ogen (en ik neem aan van die van de meeste historici die ik ken) verkeerde aannames uitgaat. Ik denk namelijk dat de lezers er een verkeerd beeld van hun verleden door krijgen en dat dat ook zal blijven hangen. Zodat mensen nog steeds zullen denken dat hun hertogdom (eerder was het ook een graafschap) op sprookjesachtige wijze is ontstaan doordat de oudste graven hun positie te danken hadden aan het verslaan van een draak.