De bijdragen van tScapreel aan historische evenementen en tentoonstellingen of vaste opstellingen werden altijd zeer hoog gewaardeerd. Dat merkten we aan de evaluatieformulieren die we na afloop aan onze klanten toestuurden en die in een ongewoon hoog percentage ingevuld terugkwamen. Nederlandse opdrachtgevers hebben de neiging om niets te laten horen als ze je prestaties niet waarderen, maar je daarna dus ook niet meer terugvragen. Kritiek geven (en ontvangen) is moeilijk. Wij hebben echter jaren op dezelfde evenementen gestaan, zoals Op den Berghe in Deventer, Gebroeders Van Limburg festival in Nijmegen of De Kinderjaarmarkt in de Markiezenhof te Bergen op Zoom waar mensen ons graag zagen. Onze bijdragen aan stads- en dorpsjubilea werden ook steeds opgemerkt of doorgegeven, zodat het ene feest het andere uithaalde. Musea bestelden bij ons jarenlang spullen, ideeën en werktekeningen voor herinrichtingen. Kastelen zoals het Muiderslot en Loevestein merkten dat levende geschiedenis nieuw publiek aantrok en staken collega’s aan hetzelfde te doen. Maar wij waren niet goedkoop, want we wilden onze mensen goed betalen voor het zware werk dat ze deden. Andere bureautjes en re-enactment clubs merkten dat hier geld was te verdienen en gingen op den duur onder onze prijzen zitten. Zeker toen het 2008 werd en de financiële crisis toesloeg.
In de LHO hadden we intussen last van een eigenaardig virus: Multiple Period Disorder (MPD). De eerste jaren koos een nieuw lid een favoriete periode en verzon een persoon met naam en cv en zocht daar een uitmonstering bij. Op den duur zagen ze bij andere leden ook andere perioden uitgebeeld worden en vonden die ook wel aantrekkelijk. Dus men verzon een nieuw personage met bijpassende kleding en accessoires. Ikzelf begon als vroeg 14e eeuws heraut, ben 9e eeuws Fries geweest, 13e eeuws minderbroeder, 15e eeuws stoffenkoopman, ca. 1300 seriant in de Dordtse stadsmilitie en Benedictijner monnik. En we lieten die types ook zien op onze openbare presentaties. LHO-ers verhuurden zich namelijk ook aan diverse evenementen of erfgoedinstanties, meestal vanuit de vereniging zelf, maar tScapreel bemiddelde soms ook voor hen. Het probleem was dat de clubleden vrijwilligers waren en niet in een arbeidsverband stonden en dat het dus voorkwam dat te weinig mensen wilden of konden. Dan moest een opdrachtgever teleurgesteld worden en dat komt je naam niet ten goede. Hoe meer mensen zich zowel als viking, als Normandiër, middeleeuws stedeling, militieman of toernooiridder in konden zetten, hoe dunner de spoeling werd. Zeker als meerdere optredens tegelijkertijd, in het seizoen, plaats vonden.
Daarnaast werd het internationale gebeuren steeds belangrijker. Het begon in België waar we in het Gravensteen in Gent en later bij de herdenking van de Guldensporenslag aanwezig waren en nieuwe vrienden leerden kennen, maar breidde zich uit naar Engeland waar we aan het eind van de jaren ’90 op Kirby Hall, een enorm multi-period festival, acte de présence gaven. Vikingen van de LHO gingen naar Denemarken, Zweden en zelfs Polen. Op den duur kwamen de buitenlanders ook naar Nederland en hadden we als LHO circa 1300 weekends in Archeon met groepen uit Engeland, Noorwegen, Italië en Duitsland, die we zelf eerder in het buitenland hadden ontmoet. Het internet was een belangrijke factor in deze internationalisering van re-enactment.
Dat was het ook voor tScapreel. Connecties over de hele wereld werden gelegd met leveranciers en ambachtslieden. Moesten we in het begin bij de LHO alles zelf maken, op den duur kon je je hele uitrusting niet alleen op de internationale re-enactersmarkten kopen, maar ook online. Van het rondsturen van gedrukte folders en prijslijsten in 1996 ging het naar de eerste website in 2000; we werden steeds meer gedigitaliseerd. Zo raakte ik via mail, na een deelname aan de heropvoering van de slag bij Hastings (1066) in Battle, UK, waar hij echt had plaats gevonden, in contact met de organisatie daar. Ik had gezien dat daar diverse typen monniken in hun speciale ordekleding rondliepen, terwijl er in 1066 maar één orde was: die der Benedictijnen. Ik had me voor mijn eigen personage al verdiept in hun kleding en schreef de mensen van Regia Anglorum dat er op dit event nogal wat toen niet bestaande minderbroeders en cisterciënsers rondliepen en of ze advies wilden. Ik kreeg direct de opdracht om een Monkery Guide te schrijven.
Inmiddels raakte ik als directeur en idealist van tScapreel steeds meer gefrustreerd over hoe mijn klanten omgingen met de geschiedenis. Overal werd aan de authentiiciteit geknabbeld: “Dat zien de mensen toch niet!” Mijn protesten werden steeds meer afgedaan als gezeur en gedram. Er werd zelfs aan mijn kennis getwijfeld: “Hoe weet jij dat eigenlijk zo zeker; je hebt helemaal geen drs. voor je naam staan.” En dat terwijl ik diverse drs-en op de meest genante flaters bij de meer praktische kant van de kennis van de geschiedenis kon betrappen. Het kwam tot een hoogtepunt bij filmopnames voor de presentatie van het middeleeuwse deel van slot Loevestein (nog steeds te zien in de ‘ridderzaal’). Ik werd zo kwaad over bepaalde uitspraken van een paar historici dat de directeur me apart nam en tegen me zei: “Weet je wat jij moet doen? Jij moet gaan studeren!” Het kwam binnen als een donderslag bij heldere hemel.
Ik was toen 52. Na een jaar aarzelen, vooral over de kosten, want ik had uiteraard geen recht op een beurs of lening, gaf mijn zoon Jasper de doorslag. “Pa, als je dat nou echt wilt, moet je het gewoon doen en dan komt er vast wel een manier waarop je het kunt betalen.” Ik ging naar een open dag eind 2002 in Leiden, want een andere universiteit kwam voor mij niet in aanmerking. Daar zaten de historici van wie ik de boeken in huis had en daar kreeg je nog ouderwets middeleeuwse geschiedenis. Ik was direct verkocht. De sfeer die daar hing, de mensen, Leiden, de oude en nieuwe gebouwen van de universiteit. Ik vond het allemaal helemaal geweldig. In de warme zomer van 2003, ik was 55, schreef ik me in en in september begon ik twee avonden in de week naar Leiden te treinen. Net als bij de kunstacademie was het alsof ik in een warm bad stapte. De colleges, de docenten (allemaal jonger dan ik op twee na), de medestudenten (dikwijls van rond mijn leeftijd, al waren er ook dertigers bij), de mensa, het personeel, de sfeer. Ik was daar op mijn plek. Ik kreeg zelfs ontheffingen voor bepaalde vakken omdat ik vanuit mijn ervaring al veel kennis had en natuurlijk ook 12 jaar op het archief had gewerkt. Het was wennen om weer te blokken voor tentamens (sinds mijn 15e niet meer gedaan) en de eerste gingen ook niet zo best; 6,5’s. Maar de scripties gingen prima, vooral die over middeleeuwse geschiedenis. Ik kreeg complimenten over mijn deskundigheid, over mijn schrijfstijl, en mocht af en toe zelfs een hulp- of deelcollege geven en werd door docenten geraadpleegd over details van datering, kostuum, architectuur, etc.
Na een prima bachelorfase, waarbij mijn scriptie in een tijdschrift voor middeleeuwse geschiedenis werd gepubliceerd, volgde de masterfase onder professor Blockmans. Intussen zou middeleeuwen op de universiteit samengaan met vroeg-moderne tijd. Ik was echter bezig met zuiver middeleeuwse geschiedenis en vond dat er te weinig colleges op dat gebied aangeboden werden. Ik protesteerde bij de faculteit en Wim Blockmans was het met me eens. Hij stelde op de valreep twee nieuwe collegereeksen op waar toch nog een man of 10 op afkwam. Één van hen was een Duits meisje dat te weinig Nederlands sprak, dus moesten beide colleges in het Engels gegeven worden. Blockmans zat daar niet mee (hij spreekt het vloeiend) dus dat ging best goed, maar het was tekenend voor wat er in 2008 op de universiteit afkwam. Later hoorde ik van hem dat ik één van de twee studenten was die voor elk college een scriptie ingeleverd had en dat hij van het Duitse meisje niets meer vernomen had.
Op een bloedhete dag in augustus 2009 studeerde ik af met een master thesis over een verdronken waard onder Dordrecht en mocht me vanaf die dag Master of Arts noemen. De drs. titel zou ik namelijk nooit krijgen, want die was sinds 2002 vervangen door BA en MA. Ik was geslaagd “met veel genoegen” (8,5) en mijn docenten wensten me veel geluk en plezier. Ik zette mijn naam op de wand links van het raam van het ‘zweetkamertje’ (niet ver van Willem Alexander). Daarna nam ik met vrouw, kinderen, zus en vriendin een koele pils op het terras van Barrera tegenover het Academiegebouw aan het Rapenburg. Ik was 61. De wereld lag voor me open.
Wordt vervolgd
