Berichten

Geplaatst op

“Dordrecht had de eerste vrouwelijke burgemeester”

stadsrecht 1220

In 2016 heb ik al aandacht besteed aan wat ons in 2020 te wachten staat: Ik was toen al vijf jaar bezig de gemeente, burgemeesters en wethouders en de raad ervan te overtuigen dat het dan toch wel de moeite waard is om aandacht te besteden aan onder andere de reden waarom Dordrecht de oudste stad van Holland is. Daar heeft men hier nogal de mond van vol, maar bij doorvragen blijkt toch meestal wel dat het niet duidelijk is wat men daar onder verstaat en hoe dat zo is gekomen. Het is onder andere de aanleiding geweest om die serie blogs over dat onderwerp op Apud Thuredrech te zetten. Ik ben alleen bang dat de verantwoordelijken – een projectteam, zoals gebruikelijk in de moderne gemeentepolitiek  –  (en natuurlijk Dordrecht Marketing) het weer niet begrepen hebben. Ze hebben vast niet de moeite genomen mijn blog te lezen en de historische achtergrond van de stadsrecht van 1220, die ik in een voor elke leek begrijpelijk stuk aan de wethouder en de ‘stadsintendant’ had gezonden, hebben ze klaarblijkelijk ook niet gesnapt.

Op een open avond in schouwburg Kunstmin op 10 juli 2019 schijnen de nodige bloopers de zaal in te zijn geslingerd. Een verslag erover in Indebuurt kopt namelijk met:

Wist je dat de eerste burgemeester van onze mooie stad een vrouw én een keizerin was?

Gek genoeg weten we wel degelijk wie de eerste burgemeesters van Dordrecht waren, maar dat waren geen vrouwen. Het waren heer Thieleman ver Mathildenzoon en heer Willem Dukinc, die ook in de schepenraad hadden gezeten of er later nog in terechtkwamen, en ze werden in het belastingjaar 1284-85 aangesteld. Ze waren verantwoordelijk voor de openbare werken in de stad en beheerden ook de daarvoor benodigde gelden. Het waren dus nog niet de burgervaders van tegenwoordig die met een ceremoniële zilveren keten om de raadsvergaderingen voorzit en met de wethouders samen B&W vormt. Dat soort bestuurders had je in de middeleeuwen niet en er is ook niemand van nu mee te vergelijken. Schepenen van toen waren niet hetzelfde als wethouders nu, de schout was niet hetzelfde als de commissaris van politie en er was nog geen gemeenteraad, laat staan politieke partijen. De graaf van Holland was de baas over de stad. Hij stelde zelf een vertegenwoordiger aan, de schout, om de boel in de gaten te houden, en hij koos de schepenen uit een door hun collega’s voorgesteld dubbeltal van geschikte, vrije mannen met voldoende middelen om zonder betaling een jaar lang de stad te helpen besturen.

Zegel van keizerin Maria van Leuven, ca 1215.

De bedoelde vrouw, Maria van Leuven (ook van Brabant genoemd, maar dat is in die tijd eigenlijk nog niet correct) trouwde in juli 1220 met de Hollandse graaf Willem I. Zij was inderdaad tussen 1214 en 1218 met keizer Otto IV van het Duitse Rijk getrouwd geweest en kon zich keizerin noemen al was ze nooit gekroond. Ze werd vanaf haar huwelijk samen met hem opgejaagd door zijn vijanden en ze is in dat laatste jaar weduwe geworden. Graaf Willem en zij kenden elkaar al een tijdje en er kan toen een vonk zijn overgesprongen, maar bewijs is daar niet voor. In die tijd was een huwelijk onder vorsten vooral een politieke verbintenis. Het leeftijdsverschil tussen beide was meer dan 20 jaar en het zat erin dat de graaf, die 51-52 was in 1220, zijn 29-30-jarige vrouw verzorgd achter wilde laten in geval van een spoedige dood. Vandaar dat hij haar naast wat heerlijkheden, een hof en de nodige rechten ook de stad Dordrecht als bruidsschat gaf, met de grafelijke inkomsten. Ze kreeg dus de rechten die haar man eerder over Dordrecht uitgeoefend had en trok daar haar inkomsten uit. Met andere woorden: ze werd stadsvrouwe. Burgemeesters waren er dus nog niet en toen die er in 1284 kwamen deden ze heel andere dingen dan moderne burgemeesters. De populaire verwoorde vergelijking is dus fout en eigenlijk te belachelijk voor woorden voor iedereen die een beetje verstand van geschiedenis heeft. Of die mijn blogs heeft gelezen.

Zegel van graaf Dirk VII, ca 1198-1200

Het nog steeds bewaarde, maar zwaar gehavende, stadsrecht van 1220 is waarschijnlijk inderdaad gegeven ter gelegenheid van dat vorstelijke huwelijk. U weet inmiddels echter dat er al minstens twee eerdere setjes keuren aan de stad gegeven waren, waarschijnlijk door de oudere broer van graaf Willem I, graaf Dirk VII die in 1203 overleed. Al voor 1200 stond Dordrecht in wijde omgeving al bekend als stad en had men een eigen schepenraad. Ze hadden een eigen rechtgebied dat los stond van de rest van het landrecht van Holland. Bovendien en boven alles kreeg de stad in 1220 in die nieuwe stadskeur het recht zijn eigen regels of keuren te maken. Dat was in Holland nog nooit vertoond en het zou nog 25 jaar of meer duren voor andere Hollandse steden iets dergelijks kregen. En dan nog: die moesten hun nieuwe keuren toch nog aan de graaf voorleggen en soms waren ze maar een jaar geldig en moesten steeds vernieuwd worden met grafelijke toestemming. Het Dordtse keurrecht moest zelfs door de graaf en zijn schout gerespecteerd worden, tenzij het natuurlijk tegen de grafelijke eigen rechten inging. Bovendien kon een schout die zich niets aan de rechten gelegen liet liggen ontslagen worden.

Het is dus niet het feit dat we in 1220 een setje van 15 artikelen kregen dat we kunnen gaan vieren, maar dat door het krijgen van het keurrecht Dordrecht zijn eerste plaats onder de Hollandse steden innam. En dat dit de groei en bloei van de stad als een handelsemporium, een spil in de commercie tussen Holland en het buitenland, veroorzaakte. Dordrecht werd er het Rotterdam van de 13e en 14e eeuw door. Aan die positie hebben we onze unieke plaats in de geschiedenis van Nederland te danken, ondanks dat we vanaf 1421 overvleugeld werden door Amsterdam. En later door Rotterdam. Ik wilde dat Dordtenaren zich dat eens realiseerden in plaats van dat ze denken dat ze verjaardag van Dordrecht vieren. Of 800 jaar stadsrechten. Of dat het gewoon een leuke aanleiding voor een feestje is. Maar ik zal wel weer tegen windmolens aan het vechten zijn.

Nawoord:

Ik begin een zwaar vermoeden te krijgen dat het vieren van 800 jaar keurrecht in 2020 weinig te maken zal gaan hebben met wat er werkelijk in 1220 gebeurde. Ik heb diverse signalen vanuit de gemeente en organiserende personen en groepen ontvangen die me doen huiveren voor wat er komen gaat. Ik zal hier daarom de komende maanden regelmatig verslag doen van de voorbereidingen voor het feest dat een jaar zal duren en € 1.300.000 mag gaan kosten. Volgens nooit officieel bevestigde berichten heeft de gemeente er echter geen € 10.000 voor over om nu eens een echt, nooit eerder gehouden, onderzoek naar het stadsrecht te laten doen. Dat zegt mij eigenlijk al genoeg. Maar we zullen zien…

Geplaatst op

Gaan we weer…

Ik word er soms behoorlijk moedeloos van. In oktober en november 2016 heb ik in dit blog aangetoond dat hier volkomen verkeerd tegen de vergadering van de Staten van Holland die van 19 tot 23 juli 1572 in Dordrecht werd gehouden op verzoek van prins Willem van Oranje wordt aangekeken. Hij wordt hier de Eerste Vrije Staten Vergadering genoemd waar zo’n beetje ons vrije, tolerante Nederland ontstond zoals men maar blijft beweren. Niks eenheid, niks vrijheid, niks tolerantie: hij had gewoon dringend geld nodig om een inval in de zuidelijke Nederlanden te doen en wilde hier bepaalde zaken geregeld hebben als de hertog van Alva, die al in het zuiden huis hield, naar Holland zou komen. Hier, maar ook elders, hadden namelijk de meeste steden zich aangesloten bij een opstand tegen de koning, of eigenlijk: tegen zijn plaatsvervanger Alva. Hij zou dat gedrag flink komen afstraffen, daar kon je donder op zeggen. Dat gebeurde dan ook (Mechelen, Zutphen, Naarden, Haarlem), tot de steden zich één voor één vrij gingen vechten (Alkmaar, Leiden). Er was dus geen sprake van dat Nederland (welk begrip nog lang niet bestond) zich in 1572 als zelfstandig land ging profileren. Dat duurde nog minstens 350 jaar.

Één van de laatste punten uit de notulen van die vergadering was dat men het katholiek gebleven deel van de bevolking (en dat was een heel groot deel…) niet lastig mocht vallen en hen niet mocht storen in het uitoefenen van hun religie. Ze moesten getolereerd worden, tenzij ze natuurlijk met de Spanjaarden zouden gaan heulen tegen de protestanten. Een echte beslissing hierover kon nog niet genomen worden; dat kon alleen de Staten Generaal, het vertegenwoordigingsorgaan van alle provincies. Het was dus niet meer dan een punt van aandacht; er werd niks geregeld. Hoewel dat later wel is geprobeerd (in Utrecht, Atrecht en Gent) is er nooit wat van terecht gekomen, want de Calvinistische dominees die het in de Republiek (die na 1581 zou ontstaan), maar met name in Holland en Zeeland voor het zeggen hadden, wilden de katholieken gewoon verbieden. Hoezo godsdienstvrijheid? Een samenvatting van de 7 blogs over dit ontwerp vindt u hier.

Toch wordt in het museum in het Hof dit allemaal onder de noemer van het ontstaan van ons land en van onze spreekwoordelijke vrijheid van meningsuiting beweerd. Sinds Koningsdag 2015 wordt er dan ook jaarlijks aandacht aan besteed, zoöok in 2019.

Zo kondigde ook bioscoop The Movies het aan:

Dordrecht viert en herdenkt 19 juli 1572 (moet waarschijnlijk 2019 zijn), de eerste Vrije Statenvergadering. Dit cruciale moment in onze geschiedenis vond plaats in onze stad. Willem van Oranje smeedde eenheid in de vrijheidsstrijd tegen de Spaanse bezetter en hij liet godsdienstvrijheid vast leggen.

Ik heb in mijn blog ook aangetoond dat dit niet de eerste ‘vrije’ statenvergadering was; de Staten van Holland waren al eerder in de eeuw samengekomen zonder dat de vorst of zijn stadhouder hen daarvoor op had geroepen. Op eigen houtje dus; omdat ze dat nodig vonden. Zoöok nu. Bovendien had Willem van Oranje, als stadhouder, het recht om hen op te roepen tot een vergadering. De koning had hem wel afgezet en iemand anders aangesteld, maar dat had hij niet zonder overleg met de Staten mogen doen. De afzetting was dus niet geldig en de vergadering bevestigde dan ook dat hij nog steeds  stadhouder was.

Willem ‘smeedde’ dus geen eenheid. Hij probeerde alleen via zijn vertegenwoordiger Philips van Marnix geld voor zijn veldtocht te regelen, en snel, want hij stond al klaar aan de grens bij Roermond met een leger huurlingen dat betaald moest worden. Bovendien moest ook de landsverdediging geregeld en betaald worden en daar deed hij voorstellen voor. O.a. werd de wrede geus Lumey aangesteld als militair aanvoerder of generaal. Maar dat alles betekende niet dat er nu eenheid ontstond in Holland en aangrenzende gebieden; daarvoor waren al die steden te zelfstandig. Het was al heel wat dat de steden die geen Spaanse bezetting hadden vertegenwoordigers naar Dordrecht stuurden. Ze realiseerden zich blijkbaar wel dat er een gezamenlijk optreden en financieren nodig was (want dat geld kwam er en de rest werd beloofd), maar het was bepaald niet zo dat ze nu zichzelf gingen besturen. De koning van Spanje was altijd nog de hoogste baas,  maar zijn wrede vertegenwoordiger werd niet langer getolereerd. Om zich dat te realiseren hadden ze de prins van Oranje niet nodig.

Uit het blog en mijn samenvatting blijkt dus ook dat die godsdienstvrijheid niet werd ‘vastgelegd’. Willem van Oranje probeerde alleen maar te voorkomen dat katholieken en protestanten elkaar zouden bestrijden en hoopte, als de problemen achter de  rug zouden zijn, dat de Staten Generaal een wettelijk onderbouwde tolerantie voor elkaars godsdienst zou kunnen regelen.  Het is er niet van gekomen. Pas de grondwet van de Bataafse Republiek, de Staatsregeling van 1798, zou er een begin mee maken en natuurlijk is het in de Grondwet van 1848 definitief geregeld.

Aankondiging van het feestje in 2019

Dordrecht staat zich echter nog steeds voor als de stad waar het allemaal gebeurde en dat wordt breed uitgemeten in het museum in het Hof. Dat is dus onterecht: in Dordrecht ontstond geen nieuwe staat, werden de steden en provincies niet vereend in hun strijd tegen de ‘Spanjaarden’ en ging niet de vrijheid van godsdienst, laat staan die van meningsuiting, van start. Er is dus niks te vieren. Doe je dat wel dan ben je met geschiedvervalsing bezig. Of je gebruikt tenminste de verkeerde argumenten om een feestje te bouwen.

Geplaatst op

De oudste stad van Holland (6)

Dr. Joost Cox heeft in zijn proefschrift uit 2011 alle nog bestaande stadsrechten van Holland en Zeeland tussen 1213 en 1484 – en dat zijn er 60 – behandeld. Hij heeft ze netjes op alfabet van de stadsnaam gezet en de originele Latijnse of Middelnederlandse tekst met nieuwe vertalingen in modern Nederlands gepubliceerd. Dat alles voorafgegaan door een gedegen inleiding en vraagstelling, gevolgd door een stevige analyse en conclusie. Voor de geïnteresseerde is het hier te vinden.

omslag hebbende
Omslag van het proefschrift ‘Hebbende privilege van stede’.

U zult inmiddels wel begrepen hebben dat ik, wat Dordrecht betreft, niet heel gelukkig ben met enkele van die conclusies en soms ook niet met de analyses van deze stadsrechten. Maar ook de verschillen tussen die korte stadsrechtjes van Dordrecht en Geertruidenberg (en andere) en de lange van de meeste andere steden komen nauwelijks aan bod. Het gaat een beetje te ver om dat in dit blog wel te doen, maar ik wil tenminste een indruk geven van wat er nu eigenlijk in het stadsrecht van 1220 staat en hoe dat te vergelijken is met al die andere stadsrechten.

Ik heb al eerder geschreven dat de tekst (zie boven) is onder te verdelen in 15 artikelen. Zes daarvan hebben betrekking op strafrecht. Het zijn boetes (en dat zijn hoge bedragen) voor mensen die iemand een kaakslag geven (5), neerslaan (4), tot bloedens toe verwonden (3) of zwaar verwonden (2) en voor iemand die aan andermans huis aanvalt (6). Tegelijk wordt voor sommige daarvan de compensaties voor de slachtoffers geregeld. Verder bepaalt de graaf dat een derde van de opbrengst van alle boetens aan de burgers (de stad dus) ten goede zal komen en tweederde aan hem moet worden afgestaan (7); dat is dus een grafelijk recht.

Dan zijn er drie artikelen die over de rechten van vreemdelingen gaan: afspraken over het betalen van aan burgers door vreemdelingen toevertrouwde goederen (en andersom) die op tijd betaald moeten worden, want anders wordt de wanbetaler gegijzeld (9), vreemdelingen die in Dordrecht recht zoekt worden volgens hun eigen recht behandeld, zoals al langer gebruikelijk was (!) (13) en dat vreemdelingen onder elkaar geen duels mogen aangaan (maar gewone burgers ook niet!) en zo vetes veroorzaken. Dat wil zeggen: behalve als het om schepenen, raden (meestal ex-schepenen) of eigenerfden (de oorspronkelijke grondbezitters in Dordrecht) gaat (11). Staaltje van klassenjustitie dus. Maar intussen gaat het hier om vreemdelingen van verder weg dan de buren op het platteland van bijvoorbeeld Zeeland, zoals die in het stadsrecht van Middelburg voorkomen. Het zijn typisch bepalingen die wijzen op een (drukke) handelsstad.

fecamp horigen
Boeren op het land ca 1180 (Fécamp Psalter (Normandië), KB Den Haag 76, f. 13).

Verder is er het bijzondere artikel (10) dat bepaalt dat een horige of onvrij persoon die een jaar en een dag in de stad woont en in die tijd niet door zijn heer wordt opgeëist daarna een vrij man is. Het is het vroegst bewaard gebleven bewijs dat zulke vrijmakingen in Nederland ook voorkwamen.

De graaf stelt ook eisen aan de burgers: als hij en zijn vrouw Dordrecht bezoeken, moeten ze veertien dagen op krediet door de stad onderhouden worden, maar de kredietgevers zullen op den duur wel door de graaf terugbetaald worden (14). Hij sluit af met de bepaling dat deze voorrechten gegeven zijn op voorwaarde dat de stad hem elk jaar 60 pond Hollands zal betalen (15). Ook dit zijn dus grafelijke en geen stedelijke rechten, in het kader: voor wat, hoort wat.

In het eerste artikel al geeft de graaf dat hij het keurrecht aan de stad heeft verleend en dat iedereen, hijzelf incluis, zich moet houden aan wat schout, schepenen en raadslieden van Dordrecht als recht bepaald hebben (1). Tenzij die natuurlijk tegen de grafelijke rechten ingaan, maar daar zag de schout als het goed was op toe. Realiseert u zich wat daar staat? De schepenraad, onder toezicht van de grafelijke vertegenwoordiger, de schout, en de daaraan toegevoegde raadslieden (meestal oud-schepenen)  krijgen het recht om zelf regels (op den duur keuren genoemd) op te stellen en hoeven niet langer te wachten tot de graaf die vaststelt.

Bovendien maakt de graaf duidelijk dat hij geen afwijking van die regels duldt, ook niet van zijn vertegenwoordiger. Hij stelt namelijk dat de schout geen beslag op goederen mag leggen als hij daar geen toestemming van de schepenen voor heeft (12). Dat kan je natuurlijk niet hebben in een handelsstad; daar krijg je een slechte naam door en bij internationale handel is reputatie alles. En als het toch gebeurt belooft de graaf dat hij een schout die door burgers en vreemdelingen ‘nutteloos’ (inutilis) wordt gevonden zal vervangen door “een goede en nuttige” persoon (8). Zoiets kom je niet veel tegen in deze periode van de middeleeuwen: een hoge edelman, een graaf, die toegeeft dat hij niet altijd de juiste keuze maakt bij het aanwijzen van schouten.

Dit alles duidt erop dat de schepenen en raden in eigen huis een behoorlijke macht hebben. Ze mogen dan wel niet het jaarlijkse bedrag dat ze aan de graaf moeten betalen halveren, of hem een derde in plaats van twee derde van de boeten sturen, of hem maar een week onderhouden in plaats van veertien dagen, maar verder zijn zij verantwoordelijk voor de juridische gang van zaken in de stad.

In artikel 13 staat trouwens dat de schepenen in 1220 hetzelfde recht hanteren als hun voorgangers gewend waren te doen. Ook dat duidt erop dat de stad al een tijd zijn eigen rechtspraak doet. En dat is logisch, want als je geen schepenen hebt kun je niet rechtspreken en als er geen rechten zijn die je moet handhaven heb je geen schepenen nodig. Een stad is een rechtsgebied. In 1200 wordt dat inderdaad door de graaf van destijds genoemd en dan zijn die schepenen er al.

De enige conclusie die hieruit te trekken valt is dat in 1200 Dordrecht al enige tijd een echte juridisch functionerende stad is en voor die tijd al zekere rechten met betrekking tot de handel en de rechten van vreemdelingen en de strafmaatregelen voor hen die de openbare orde verstoorden ontvangen moet hebben. Anders zouden er in die tijd geen broederschap van burgers geweest kunnen zijn, want voor zoiets heb je ook grafelijke toestemming nodig. En ook geen hanze van kooplui. Helaas zijn die eerdere rechten niet bewaard gebleven, of misschien zelfs niet in een oorkonde vastgelegd. Het privilege van februari 1200 is een toevoeging op die rechten, want zoiets regelen als wie laken mocht verkopen bleek toen pas in de praktijk nodig; dat was daarvoor niet bedacht of nodig geweest. Waaruit je weer zou kunnen opmaken dat tot voor kort de Vlamingen zelf hun lakens sneden en verkochten, maar dat er inmiddels ook Dordtse kooplieden waren die dat konden en wilden.

De overdracht van de heerschappij over de stad aan zijn vrouw kan Willem I ertoe gebracht hebben (op verzoek van de burgers?) nog wat zaken te bevestigen en een belangrijke zaak  toe te voegen: het keurrecht. Het vermelden van het grafelijk aandeel in de boeten, de prijs voor het verlenen van rechten en het onderhoud van de graaf en zijn gevolg als ze in Dordrecht zijn, zouden bijvoorbeeld verhogingen van eerdere bedragen en percentages kunnen zijn. Die in vrijheidsstelling van horigen na een jaar en een dag lijkt iets dat misschien van elders komt en dat de graaf op zijn vele reizen was tegengekomen, maar dat is niet te bewijzen. Het blijft echter een korte stadskeur, als je het vergelijkt met de stadsrechten die 25 jaar later begonnen te verschijnen.

(Wordt vervolgd)

Geplaatst op

Hertogdom kwijt…

Bij het uitkomen van het stripalbum Ons verloren hertogdom van de Ridders van Gelre (zie ook mijn andere blog) moest ik denken aan een eerder blog dat ik begin 2018 in deze reeks schreef. Dat ging over een noodkreet over de verdwenen Joodse geschiedenis van Dordrecht. U kunt het hier teruglezen.

Ik heb toen uitgelegd dat dat helemaal niet kan. Ene Eduard
Huisman had het toen over:

‘De Joodse geschiedenis in Dordrecht, die driehonderd jaar omvat, willen we (?) weer teruggeven aan de stad. De verloren leegte – vooral door de tweede wereldoorlog – verdient het om aangepakt en weer ingevuld te worden.’

Geschiedenis kan je namelijk niet kwijt raken. Hij kan in het vergeethoekje terecht komen omdat niemand er zich (meer) mee bezig houdt, er kan een tijd niet over geschreven worden en boeken die erover bestaan kunnen ongelezen blijven. Hij kan ook bewust verzwegen worden en uit het onderwijs of de media weggehouden worden. Maar verdwijnen doet geschiedenis nooit. Bronnen en oude boeken kunnen weer teruggevonden en herlezen worden, nieuw inzichten van onderzoekers kunnen stukken geschiedenis weer in het licht brengen. Bij voorbeeld omdat gegevens op een nieuwe manier gecombineerd worden of omdat er nieuw bronnenmateriaal boven  water komt.

Maar kan je een hertogdom kwijt raken zodat niemand meer weet waar het gebleven is? Nee, dus. Het lijkt er dus eerder op dat de Ridders van Gelre een publiciteits-truc uitgehaald hebben en net hebben gedaan of het hertogdom Gelre buiten iedereens schuld in het ongerede is geraakt en dat het nu tijd wordt dat er weer naar gezocht wordt. En als het dan gevonden is dat het weer opnieuw wordt ingesteld. Want dat is de bedoeling van de heren Steman en Arendsen. Zeggen ze… Ze willen er  zelfs een nieuwe politieke partij voor oprichten. En als het dan zover komt dat de hertog weer terug is, willen ze ook nog op eigen benen staan. Los van Nederland dus. Zoals de Friezen, of nog erger.

Ik denk dat het een publiciteitsstunt is in het kader van een goed doel: de Gelderlanders weer bewust maken van hun geschiedenis.
Iedereen weet dat je als je een historische documentaire lanceert met de woorden ‘verborgen’, ‘verloren’, ‘vergeten’, ‘mysterie’ of ‘geheim’ in de titel dat geheid kijkers trekt. En dat geldt ook voor journalistieke artikelen, ja zelfs voor boeken. En als je dat dan nog met archeologische vondsten of complot-theorieën combineert ben je verzekerd van publiek. Het is dus een lokkertje, maar het zet mensen wel op het verkeerde been. Aan de ene kant suggereer je namelijk dat het hertogdom, oftewel een door een middeleeuwse vorst geregeerde lappendeken van landen in de huidige provincie Gelderland, maar ook in Limburg en Duitsland, terug te halen is, want als iets kwijt is kan
je met goed zoeken het wel weer terugvinden. Aan de andere kant doe je ook net of zo’n concept in onze tijd nog bestaansrecht heeft en laat je ze denken dat het provinciale bestuur, onze regering en de EU zoiets zal tolereren. Dat kan je dus vergeten.

Gelre is in 1543 in de Zeventien Provinciën opgegaan na het verslaan van de laatste hertog, Willem II van Kleef door het leger van keizer Karel V. Willem gaf zich over en mocht als dank zijn landen Kleef en Gulik houden (wat hem in Gelre nog behoorlijk kwalijk werd genomen), maar het was dus afgelopen met het zelfstandige hertogdom. Net zo goed als de graafschappen Vlaanderen, Holland en Zeeland, het hertogdom Brabant, de Friese landen, ja zelfs het bisdom Utrecht met zijn Over- en Nedersticht sinds 1384 in handen van de Bourgondisch-Habsburgse vorsten waren gevallen. Geen van hen is ooit teruggevallen in zijn oorspronkelijke regeringsvorm. Sterker nog: ze zijn steeds nauwer met elkaar verbonden geraakt tot het noordelijke deel van die 17 provincies in 1839 definitief één souverein land werd: Nederland. En wij zijn dus daarna een onderdeel van Europa geworden, maar onze regeringsvorm is daar niet door aangetast, wat diverse populisten ook mogen beweren.

Ik ben me ervan bewust dat er mensen zijn die graag naar vroeger terug zouden gaan toen je je fiets nog niet op slot hoefde te zetten, het touwtje uit de brievenbus hing en de enige bruine mensen die je om je heen zag spijtoptanten uit Ons Indië waren. Maar dat is behoorlijk onrealistisch. Zo kan je dus ook niet terug naar het Koninkrijk Holland, de Bataafse Republiek of die van de Zeven Verenigde Nederlanden, want dat waren uit historische noodzaak en na diverse eraan voorafgaande politieke en godsdienstige oorzaken ontstane fenomenen, die om die reden alleen al tegenwoordig nooit meer zouden gebeuren. Laat staan dat je de tot het middeleeuwse Duitse Rijk behorende feodale vorstendommen of door de paus gelegitimeerde bisdommen weer tot leven kunt wekken. Dat is definitief voorbij. Niet verloren of vergeten, maar niet meer van deze tijd. Dat hebben we gehad. Je kunt er alleen nog kennis van nemen en de ‘verhalen’ uit die tijd nog eens nalezen. Met de hoop dat je begrip krijgt voor het leven dat onze verre voorouders  hebben geleid. En hoe dat alles op den duur leidde tot wat we nu om ons heen zien.

En daar ligt meteen het grootse gebrek dat het al genoemd stripalbum heeft. Het begint notabene met de in de middeleeuwen  al ontstane, maar vooral in de 16e en 17e eeuw verspreide ontstaanslegenden/ fabels/sagen van Gelre, die ze toen verzonnen om een mooi en indrukwekkend stuk geschiedenis te kunnen vertellen. En omdat ze zeker niet wisten hoe het echt gegaan was. Zoiets doe je tegenwoordig dus niet meer, nu we juist wel meer kennis van die vroege geschiedenis hebben. Ik heb daar voor Dordrecht ook al eerder over geschreven. Historici moeten zich niet inlaten met fabeltjes en ze zeker
niet doorvertellen. Draken bestaan niet en hebben ook nooit bestaan, hou die dan ook buiten je geschiedenis.

Maak ook je voorouders niet belachelijk door ze neer te zetten als domme, drankzuchtige opportunisten, zoals herhaaldelijk in die strip gebeurt. En houd je verre van tijdreizen: dat kan niet. Geschiedenis is geen fantasy. Als je denkt dat je zo de moderne lezer een beeld geeft van zijn verleden heb je het mis, zeker als uit alles wat getekend en geschreven wordt blijkt dat de verantwoordelijken helemaal niet weten hoe het vroeger toeging. Laat je geschiedenis door een deskundige schrijven en laat dat zeker niet met een knipoog gebeuren. Mensen die er verder geen verstand van hebben gaan zo denken dat het echt zo was en eruit zag als in een karikaturale strip.

De strip kost een tientje (slappe kaft) of 15 euro voor de hardcover, wat niet goedkoop is voor zoiets. In 2012 nog kwam er een modern, door Gerben Graddesz Hellinga geschreven en rijk geïllustreerd en van kaarten voorzien boek over de Gelderse geschiedenis uit (Hertogen van Gelre. Middeleeuwse vorsten in woord en beeld, 1021-1581, uitgeverij Walburg Pers, Zwolle) dat ongeveer € 30,00 kostte. Niet weinig, maar wel aantrekkelijk en wat informatie betreft best goed. Het lag echter binnen de kortste keren in de ramsj. Of dit de reden is geweest om te zoeken naar een nog populairdere versie weet ik niet. Ik hoor dat de aanpak van de Ridders van Gelre succes heeft en dat geeft me toch wat moed. Maar ik blijf het zonde vinden dat deze uiting zo van de, in mijn ogen (en ik neem aan van die van de meeste historici die ik ken) verkeerde aannames uitgaat. Ik denk namelijk dat de lezers er een verkeerd beeld van hun verleden door krijgen en dat dat ook zal blijven hangen. Zodat mensen nog steeds zullen denken dat hun hertogdom (eerder was het ook een graafschap) op sprookjesachtige wijze is ontstaan doordat de oudste graven hun positie te danken hadden aan het verslaan van een draak. 

Geplaatst op

“Your Majesty”…

Zo sprak de Schotse archeoloog Adrian Cox op 24 januari onze minister-lachebek Gerrit Zalm aan toen hij in de ruïne van de abdij van Melrose te horen kreeg dat hij van koning Robert de Brus (ook wel Robert the Bruce, 1274-1329, koning van Schotland sinds 1306) afstamde. Het is niet de eerste keer dat een bekende Nederlander in het programma Verborgen Verleden wordt verteld dat hij of zij middeleeuwse koninklijke, of tenminste hoog-adellijke, voorouders heeft. Ik vind dat een kwalijke ontwikkeling. De redactie van het programma zit daar, desgevraagd, niet mee; het aantal kijkers neemt nog steeds toe en steeds meer mensen gaan hun familie nazoeken. Ik zou daar wel eens echte cijfers van willen zien, maar die lijken niet voorhanden.

Reconstructie naar de schedel van Robert de Brus door Christian Corbet.

Een eenvoudige  rekensom leert dat koning Robert ruwweg 28 generaties geleden geboren is. Dat betekent dat hij één van de 134.217.728 voorouders van Gerrit Zalm is. Trek daar een hele hoop verdubbelingen af doordat er zogenaamd kwartierverlies optreedt (men kan verschillende keren van hetzelfde echtpaar afstammen, zeker als de familie nogal honkvast was) en dan blijven er nog zo’n 100 miljoen theoretische voorouders over. En dat terwijl volgens de laatste demografische berekeningen de bevolking van Europa rond 1300 zo’n kleine 80 miljoen mensen telde en op het grondgebied van het huidige Nederland leefden toen niet meer dan 700.000 personen. Oftewel: alle Nederlanders waren, als je maar ver genoeg teruggaat, op meerdere manieren familie van elkaar en ook van een heleboel Europeanen, want er werd flink geëmigreerd.

Daar zitten dan natuurlijk ook de nodige adellijke connecties in, want via bastaardij vermengde die klasse zich met de ‘gewone’ mens en vormden zo lijnen die zelfs nog uit konden komen bij Karel de Grote. Er bestaan zelfs clubs van mensen die hebben uitgezocht hoe ze ergens van die beroemde keizer afstammen. Het genealogisch tijdschrift Gens Nostra van de Nederlandse Genealogische Vereniging heeft daar in het verleden veel aandacht aan besteed en de zogenaamde begin-, midden- en eindreeksen uitgezocht. Als je daar met je familie in terecht komt, kan je verwijzen naar een uiterst dun bloedlijntje Karolingisch bloed dat je 50 generaties terugbrengt. Maar u begrijpt dat je dan zo ongeveer ergens in de biljoen voorouders zit en zoveel hebben er nooit op de aarde gewoond.

Als je dus naarstig op zoek bent naar een beetje interessante voorouder en je moet tenminste 20 generaties terug om onder de middeleeuwse adel terecht te komen zit je inmiddels in zo’n verdunde mix van voorouders dat die echt niks meer zegt over enige invloed van het verleden op de hedendaagse hoofdpersoon van Verborgen Verleden. Je hebt, met andere woorden, dan zulke verre wortels dat dat niet meer dan ultra dunne haarvaatjes zijn waaruit dan nog een miniem druppeltje verwantschap te persen is. Zodat bijvoorbeeld half Friesland wel ergens een connectie met de nakomelingen van de zus van Grote Pier heeft en dus zogenaamd van die ‘grote vrijheidsstrijder’ afstamt. Inclusief Gerrit Zalm.

Hans Boskamp als Grote Pier in de Floris-serie uit 1969.

Het is niet interessant om van oeradel af te stammen. Het is veel interessanter om je voorouders rond 1800 wat verder uit te werken en uit te vinden hoe zij leefden. Met rond de 250 personen in je kwartierstaat rondom die eeuwwisseling heb je dan ook nog een beetje behapbaar overzicht op de maatschappij, het dorp of de stadswijk uit die tijd. En op hoe de politieke situatie inwerkte op de familie of hoe overstromingen, invasies, epidemieën en de seizoenen de positie van familieleden beïnvloedden. Wat dat betreft was de uitzending van Verborgen Verleden op 31 januari over schrijfster Carry Slee een stuk interessanter. Al zijn we de maatschappij van weldadigheid, waar enkele van haar voorouders verbleven, en de gevolgen daarvan wel meer tegengekomen.  Het uitwerken van het onderwerp – de armoede tijdens en na de Franse tijd –  verzandde echter al snel in de hangmatten boven de eettafel. Afijn: dan het Pauperparadijs maar weer eens lezen …

Het is dus de makke van Verborgen Verleden dat te veel gezocht wordt naar het bijzondere en afwijkende en niet naar het relevante voor de familie van hun slachtoffers van nu. Wat heeft de huidige Nederlander aan informatie over een zich misdragende voorouder als die uitglijer niet in zijn historische context geplaatst wordt? Waarom zou je trots zijn op je voorouder die veel ellende overleefde en een beter bestaan trachtte op te bouwen als dat een algemeen optredend fenomeen was dat uit de toevallig dan plaatsvindende conjunctuurwijziging of -ontwikkeling voortkomt? Leg dan uit waarom men in opstand kwam tegen misstanden of waardoor er glimpen van hoop ontstonden door het toepassen van nieuw uitvindingen. Maar ook dat het dan nog goed mis kon gaan. Daar leer je wat van en zo kom je meer te weten over waar je vandaan komt. En het kan best goeie tv opleveren ook.

Bovendien kan je zulke informatie nou eens prima gebruiken om het modeverschijnsel ‘identiteit van de Nederlander’ te onderbouwen. Als je niet zo ver teruggaat en het leven van, bijvoorbeeld, je bet-overgrootouders van alle kanten bestudeert en het resultaat in een behapbaar kader kan plaatsen zal dat waarschijnlijk meer begrip over waarom je bent wat je bent opleveren dan wanneer je je in misplaatste en verkeerd begrepen nostalgie blijft rondwentelen. Gezien de reactie van de Verborgen Verleden redactie op mijn protestbrief over Gerrit Zalms voorouders vrees ik echter dat daar voorlopig weinig zal veranderen. Helaas.

Voor eerdere blogs met commentaar op Verborgen Verleden zie hier en hier.

Geplaatst op

Waardeoordeel (3)

Het is dus niet gevonden… en dat terwijl het zo duidelijk is. Het is echt een niet te controleren waardeoordeel plus een dubieuze bewering over een persoon. Leest u nog maar eens terug in de zesde alinea:

“de vergiftigingsdood van Lodewijk van Loon (ca. 1180-1218), de tragische would-be graaf van Holland…”.

Hoezo ‘tragisch’ en  ‘would-be’? Hij is in naam en gesteund door een deel van de Hollandse adel en zijn schoonmoeder echt ca 3-4 jaar graaf van Holland geweest, al heeft hij na 1206 hier niet niet meer van zich laten horen. Heftiger is echter het bijvoeglijke naamwoord ‘tragisch’. Wij weten gewoon niet of hij het kwijtraken van zijn graafschap Holland zo ervaren heeft. Misschien was hij wel blij dat hij uit het vijandige kikkerland weg kon (weer waardeoordelen…). Hij had zijn vrouw terug en in Loon was van alles aan de hand wat een bedreiging vormde voor zijn ‘huismacht’. Als u mijn boek hebt gelezen (pp. 150-152) weet u wat er toen en daarna nog meer gebeurde, maar daar gaat het hier niet om.

Een graaf als tragisch neerzetten omdat hij één van zijn graafschappen verloor, is fout; dat moet je niet doen. We weten niet hoe de man omging met tegenvallers en hoe dat verlies hem aangreep of niet. Vond hij het een  ramp of was hij juist opgelucht? We weten niets van Lodewijk behalve zijn naam, herkomst, wat avonturen en gebeurtenissen en wat jaartallen. Hoe hij in elkaar stak zullen we nooit weten, dus we mogen hem geen emoties in de schoenen schuiven. Daar moet een historicus dus van afblijven.

Zo doen we dat dus. En u hebt weer wat geleerd.

Geplaatst op

Waardeoordeel (2)

Dat viel me dus wel een beetje tegen van mijn lezers. Alle bijna 300 personen hebben niet gemerkt dat ik een waardeoordeel in mijn vorige blog heb geplaatst. U gaat nu koortsachtig teruglezen om te zien of u het nog kunt vinden…

Geplaatst op

Waardeoordeel

Toen onze lichting deeltijdstudenten in 2003 in Leiden begon waren we met ruim 200 man. We werden in 6 of 7 groepen opgedeeld en in obscure zaaltjes overal binnen de universiteitsgebouwen kregen we dat eerste semester onze colleges. Zo stond in een bovenzaaltje van het academiegebouw aan het Rapenburg Maurits Ebben voor ons met een college vroeg-moderne geschiedenis. Ik wist nog van niks (ik stelde vragen in hoorcolleges!) en ik reageerde op enkele uitspraken over de 80-jarige oorlog. Het ging of over Philips II of de hertog van Alva en ik zei zoiets van: “dat was geen beste…”. Direct eroverheen strafte Maurits dat af met: “wij doen hier niet aan waardeoordelen!” Daar zat ik dan als 55-jarige volwassene, terechtgewezen door iemand die 7 jaar jonger is dan ik. Ik weet niet meer of ik bloosde, maar het kwam behoorlijk binnen.

Dat was dus typerend voor mijn opleiding in Leiden: er werd niet om de hete brij heen gedraaid. Je kreeg direct te horen als je iets fout deed of als je een verkeerde kant dreigde heen te gaan met je onderzoek. En dat vergat je vervolgens nooit meer. En alle docenten deden dat, ook de meest zachtaardige types. Ik grapte wel eens dat het net leek of ze volgens een vooropgezet plan en een uitgestippeld parcours werkten om ons op te voeden. Dan glimlachten ze maar zo’n beetje.

Wat opvalt als je met niet-historici praat over geschiedenis dat men heel makkelijk die fout van het vellen van waardeoordelen maakt. De collega’s (een archeoloog en een waterbouwkundige) met wie ik een boekje over het ontstaan van Dordrecht schreef, zeggen gerust dat een Hollandse graaf uit de elfde eeuw gewoon een struikrover of warlord was, zonder dat ze daar enig bewijs voor hebben. Ik weet dat ze dat deels als een soort plagerijtje bedoelen, maar toch… Of de mensen die mijn boek lezen en die daaruit op denken te maken dat een bepaalde graaf zielig of misdadig is. Ik schrijf ergens in de inleiding dat ik ondanks alle bronnen eigenlijk nog steeds geen idee heb wat voor mensen die graven nou eigenlijk waren. Je krijgt af en toe wel een glimp van een karakertrek of uiterlijk, maar om daar nou een oordeel uit te destilleren over hoe ze in het leven stonden… nee.

Eigenlijk gebeurt dat aan de lopende band. Men leest een paar feiten, die lang niet voldoende vertellen over een gebeurtenis, en men gaat zelf invullen. Van geschiedenis wordt het een verhaal, een fabel, een roman. Fictie dus. Terwijl geschiedenis non-fictie is. Incompleet overgeleverde gebeurtenissen uit het verleden die door een historicus worden geïnterpreteerd. Een historicus die na onderzoek in bronnen en eerder verschenen literatuur een zo compleet mogelijk verslag van aanleiding, gebeuren en nasleep op schrift probeert te zetten, zodat een stuk geschiedenis wat beter te begrijpen wordt. Hoe verder je teruggaat hoe minder materiaal je hebt om mee te werken. En geloof me: dan is het bijzonder verleidelijk om zaken in te gaan vullen om er zo een lopend verhaal van te maken.

Niet dat dat verboden is, maar je bent verplicht om al je aannames te verklaren aan de hand van de redenaties die je naar aanleiding van je bronnenstudie hebt gemaakt. Die moeten allemaal op logica, waarschijnlijkheid en fysieke mogelijkheden berusten, anders moet je het gewoon niet doen. Je kan nog zo narrativistisch bezig zijn, als je betoog (deels) op fantasie of wishful thinking is gebaseerd klopt het gewoon niet. Het moet aannemelijk blijven en er moeten parallellen zijn met vergelijkbare onderzoeken. Hoe meer bronnen en interpreteurs hoe beter, want op één been kan je niet (lang genoeg) staan.

Dus als ik bijvoorbeeld geen andere aanwijzing heb voor de vergiftigingsdood van Lodewijk van Loon (ca. 1180-1218), de tragische would-be graaf van Holland, dan één vage vermelding in één tijdeigen kroniek, dan moet ik me inhouden er geen complot-theorie achter te zoeken. Dan moet ik nagaan wat er nou eigenlijk precies staat en of je die conclusie wel mag trekken. En dan moet ik als een rechercheur gaan denken aan middelen, motief en gelegenheid. Wie zou de mogelijkheid hebben aan vergif (en waarom vergif en niet gewoon een dolk of zwaard) te komen? Waarom dan Lodewijk (en drie dagen erna zijn broer Hendrik) vermoorden? En waar en wanneer zou hij dat hebben kunnen doen? Vooropgesteld dat je uit hun leven of de politieke situatie in 1218 de nodige gegevens voor zoiets zou kunnen destilleren. Dat is hondsmoeilijk.

Reinier van St. Jacob (1157-1230), de Luikse geestelijke die in zijn kroniek over die vergiftiging schreef, had overigens geen bezwaar tegen het geven van waardeoordelen. Hij schreef over Lodewijk (vertaling door Eef Dijkhof):

Dat jaar overleed Lodewijk graaf van Loon, een man sterk met wapens en, ondanks zijn jonge leeftijd, wel bespraakt bij een beraadslaging en aanzienlijk in alles door goedheid en eerlijkheid.

Dergelijke adellijke doden werden door kroniekschrijvers wel meer de hemel in geprezen en je weet maar nooit of ze het wel meenden. Misschien zat er de nodige vleierij achter en hoopte de schrijver op een (financiële) tegemoetkoming van de familie. De voormalige Hollandse onderdanen van Lodewijk zullen het er in ieder geval niet mee eens zijn geweest. Aan de andere kant moet je je afvragen of Reinier de man wel gekend heeft. Hij noemt hem jong, maar zijn ouders trouwden volgens de bronnen vóór 1179 en Lodewijk was de oudste zoon, dus hij moet in 1218 ongeveer 38 jaar geweest zijn. Dat is in de middeleeuwen al behoorlijk middelbaar. Hij was al sinds zijn 13e of 14e graaf van Loon, dus hij had ook de nodige ervaring in de politiek en oorlogsvoering. Je zou dus bijna denken dat de kroniek niet al te betrouwbaar is, al heeft hij onder historici die kwalificering wel degelijk.

Tegelijk moet je er rekening mee houden dat die vergiftiging van de broers Van Loon plus nog wat andere mensen ook niet helemaal was wat hij leek. Voor hetzelfde geld overleden ze na het eten van bedorven voedsel, wat in de hele middeleeuwen regelmatig gebeurde. Al ontstonden daar dan weer complot-theorieën over. Ook toen…

De historicus mag zich dus niet bezig houden met het vellen van waardeoordelen over de mensen (of gebeurtenissen) over wie hij schrijft, maar heeft wel te maken met die van middeleeuwers zelf die deze mensen kenden of die de gebeurtenissen meemaakten. Dat is een lastige positie, zeker als verschillende bronnen verschillende waardeoordelen laten zien. Het komt erop neer dat je dan keuzes moet maken en via logische redeneringen tot een afgewogen oordeel moet komen. Maar het komt ook voor dat het onbegonnen werk is om te kiezen. Dan kan je alleen die verschillende meningen maar tegenover elkaar laten staan en tegen je lezers bekennen dat je er niet uit komt. Dat doe ik in ieder geval liever dan dat ik een keuze maak en de rest invul met fantasie. De lezers van Dageraad zullen dat dilemma in ieder geval enkele keren zijn tegengekomen. En daar schaam ik me niet voor.

Geplaatst op

Mijn boek

Interview door Thijs Blom voor RTV Rijnmond op de Pottenkade bij de Grote Kerk.

Ik heb even gewacht tot de eerste recensies binnen waren voor ik in mijn blog aandacht ging besteden aan het boek dat ik geschreven heb: De dageraad van Holland. De geschiedenis van het graafschap 1100-1300. Het is op 16 oktober 2018 verschenen bij uitgeverij Omniboek in Utrecht. De volgende dag is het in de Dordtse boekhandel Vos en Van der Leer gepresenteerd aan cultuurwethouder Piet Sleeking onder grote belangstelling van familie, vrienden en lokale cultuurdragers. Daar waren al interviews aan vooraf gegaan op de lokale radio Studio De Witt, RTV Dordrecht en Radio Rijnmond, plus de Drechtstedenbijlage van het Algemeen Dagblad.

Presentatie bij Vos en Van der Leer.

De week erna heb ik er een lezing over gegeven in Archeon voor een publiek van de vrienden van dat archeologische park. Daar waren nogal wat oud-collega’s onder die ik jaren niet had gezien. Weer een week later hebben we de presentatie nog eens spectaculair overgedaan in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Ik heb er een goed ontvangen lezing gegeven en werd bijgestaan door graaf Floris V zelf en heer Wolfert van Borselen in volle wapenrusting. Ook hier een goed gevulde binnenplaats van het museum en ik staande voor de Egyptische tempel, geflankeerd door reclamebanners voor mijn boek. Het was een hele belevenis.

De auteur tussen graaf Floris V en Wolfert van Borselen in het RMO.

Op alle evenementen werd het boek goed verkocht en heb ik er veel gesigneerd. De uitgevers waren er duidelijk door verrast en voorspelden een voorspoedig verloop van de verkoop van de eerste druk. De eerste berichten van de lezers in mijn omgeving zijn stuk voor stuk gunstig: “het leest prettig, goed geschreven en interessant”, “in alle opzichten, zeer geslaagde boek”, ”het leest als een trein. En de tabelletjes achterin zijn om van te smullen”, “fijn boek, rustig van opbouw, heel informatief”, “de Loonse Oorlog! (Geweldig verhaal)”, “een informatief, boeiend en uitermate leesbaar boek”.

Nu, 5 weken na het verschijnen, is die al bijna voor de helft op. Het is nu wachten op de recensies in kranten en andere papieren media. Op internet zijn ze altijd wat sneller en de eerste blogs en boekbesprekingen zijn binnen. Ik was vooral blij met die van Jona Lendering, een historicus die als specialisatie de klassieke oudheid heeft, maar die graag ook daarbuiten leest. Hij schreef een uitermate lovende recensie op het geschiedenissite Historiek. Op mijn leeftijd bloos je niet zo makkelijk meer, maar ik zat er dicht tegenaan.

Hij schrijft o.a.:

Ik bleef achter met de indruk dat het boek in elk geval buitengewoon compleet is. Daarnaast is het fijn geschreven. Het hoofdstuk over de Loonse Oorlog vond ik heel boeiend en de beschrijving van de moord op Floris V was de prachtige ontknoping.

En:

Jona Lendering. Foto: Frank Ruiter.

Als ik slechts één aspect van De dageraad van Holland mocht prijzen, dan was het dat het beeldmateriaal gewoon stamt uit de beschreven periode en dat het de tekst verheldert. Gelukkig hoef ik me bij mijn lof niet tot één aspect te beperken: dit is over de gehele linie gewoon een goed vormgegeven, didactisch goed opgebouwd en vooral boeiend boek dat ik u van harte kan aanbevelen.

Nou, daar werd ik wel even stil van…

Hij werd direct gevolgd door een zeer positieve beoordeling van mijn penvriend Jan van Aken, die met zijn De Ommegang  vorige maand net de F. Bordewijkprijs won.

Hij is voor een volgend boek bezig om gegevens uit ‘mijn’ periode te verzamelen en las mijn boek ook als bron. Hij schreef o.a.

Jan van Aken. Foto: Koos Breukel.

Ik vond het een heel goed boek. Het is helder geschreven en geeft de – best ingewikkelde – gebeurtenissen goed weer. Wat het voor mij heel bruikbaar maakt is dat je veel context geeft, en veel gegevens die andere schrijvers laten liggen. Het ontstaan van de steden, het winnen van land, de toernooien en de martiale uitrusting, Ik vond de kaders aanvankelijk wat schools aandoen, maar het is een goede keuze, want het maakt alles duidelijker, zonder het grote verhaal in de wielen te rijden.

Bovendien schreef collega-historicus en Dordtenaar Kees Klok in zijn blog lovende woorden over mijn boek. Hij concludeert zelfs:

Kees Klok. Foto: Victor van Breukelen.

De dageraad van Holland zal voor vele jaren, vermoed ik, het standaardwerk worden voor de ontstaansgeschiedenis van Holland.

Als dat eens waar zou kunnen worden!

Kortom: je zal mij niet horen mopperen over de ontvangst van mijn boek De dageraad van Holland. En dan te bedenken dat je voor slechts € 25 niet minder dan 416 pagina’s met 13 hoofdstukken aan tekst plus noten, literatuur, tabellen en registers krijgt. En dat die rijk voorzien zijn van illustraties uit de periode tussen 1100 en 1300 zelf, inclusief een kleurenkatern van 16 pagina’s met unieke foto’s van door de graven zelf geziene en gebruikte voorwerpen als zegels, oorkonden, beeldhouwwerk en miniaturen. Dus geen enkele 16e of 17e eeuwse gravure, 19e eeuwse historieprent of 20e eeuwse schoolplaat te zien. Bovendien is er een pagina met de familiewapens van Hollandse, Zeeuwse, Utrechtse en Brabantse edelen in kleur en in 13e eeuwse vormgeving en niet in lelijke barokke of, nog erger, amateuristisch moderne tekenstijlen. Wat eveneens uniek is zijn de 14 plattegronden van Hollandse en Zeeuwse steden (en Aken!) zoals die er in de tweede helft van de 13e eeuw uitzagen. Dat is nog in geen enkel boek over deze periode en deze regio gebeurd.

Wat let u dus om voor uw historisch geïnteresseerde pa of moe, neef of nicht, zoon of dochter, of gewoon voor u zelf dit boek voor Sinterklaas in uw of hun schoen te vragen. Het is bij elke boekhandel te bestellen (en in Dordrecht op voorraad) en uiteraard bij Bol, Bruna en al die andere internetwinkels verkrijgbaar. Gratis verzonden…

Ik sluit graag af met wat Jona in een mail tegen me zei: “Hopelijk schrijf je snel weer een boek. Dit was verdomd goed.” We zullen zien…